Bir Ürünün Üretimi Aşamasında Ne Kadar Su Kullanılıyor Biliyor Muyuz

Suyun değerinden ve korunmasından bahsederken, sürekli olarak fazla su harcamamak, musluktan akan suları verimli kullanmak, yağış miktarları ve küresel ısınma gibi konuları göz önünde bulunduruyoruz. Suyu doğru ve verimli kullanmanın yanında bir ürünün üretimi aşamasında ne kadar su kullanılıyor bunları biliyor muyuz ? Aslında suyu doğrudan değil dolaylı olarak daha fazla tüketiyoruz. Bir malın veya hizmetin üretimi için kullanılan su kaynaklarının toplam miktarına suyun ayakizi denir. Su ayakizi, suyun tüketim göstergesidir. Üretimde kullanılan suya sanal su ya da gizli su da denmektedir.

İnsan vücudunun %70’nin su olduğunu biliyoruz. Bu nedenle bir kişinin solunum, teleme, boşaltım gibi insanı faaliyetler sonucunda harcadığı su miktarını günlük en az 2 litre su içerek karşılamaktadır. Diğer kullanımlarımız olan, banyo, tuvalet, mutfak için ortalama günlük 200 litre su kullanmaktayız. Bu miktar az gelişiş ülkelerde 60 litrelere kadar düşmekte ve gelişmiş ülkelerde 700 litreye kadar çıkmaktadır. Fakat su sıkıntısının aslında en büyük nedeni tarımsal amaçlı kullanılan ve üretimde ihtiyaç duyulan su miktarıdır. Tüm bunlar baz alındığında bir kişinin tüm ihtiyaçlarını karşılaması için tükettiği su miktarı günlük olarak ortalama 7000 litredir. Gün geçtikçe tüketilen su miktarı daha da artmaktadır. Su arıtma sistemleri, grisu arıtma sistemleri, yağmursuyu arıtma sistemleri ve atıksu gerikazanım sistemleri ile bu oran düşürülebilir. Kullandığımız suları arıtıp tekrar kullanarak doğal kaynaklarımız korunabilir.

Aşağıdaki tablo ürün miktarına göre dolaylı yoldan harcadığımız su miktarını göstermektedir.

Doğrudan veya dolaylı olarak kullandığımız sular yalnızca su hacmini değil, aynı zamanda kullanılan suyun türünü ne zaman ve nerede kullanıldığını da göstermek amacıyla sınıflandırılmıştır. Su ayakizi kavramı kullanılan suyun kalitesine ve kullanımına göre üç temel birleşenden oluşmaktadır. Bu üç temel birleşen mavi, yeşil ve gri su ayakizidir.

Mavi su ayakizi; bir malı veya hizmeti üretmek için kullanılan yüzey ve yeraltı su kaynaklarının tümüdür. Mavi su ayakizine kısaca tatlı su kaynağıdır denilebilir. Türkiye’deki üretimin yaklaşık %19’u mavi sudur.

Yeşil su ayakizi; bir malı veya hizmeti üretmek için kullanılan yağmur sularının tümüdür. Bu yağmur suyu yeraltı sularına karışmaz, toprakta veya toprağın üstünde kalır. Türkiye’deki üretimin yaklaşık %64’ü yeşil sudur.

Gri su ayakizi; kirlilik yükünün bertarafı için kullanılan tatlı su miktarıdır. Kısacası kirletilen su miktarıdır. Türkiye’deki üretimin yaklaşık %17’si gri sudur. Gri su ayakizi nüfusun artması ve endüstrinin gelişmesi ile doğrudan bağlantılıdır.

Ülkemizde suyun en büyük kısımını % 72 ile tarımda, % 18’i evlerde ve daha az payı % 10’nunu endüstride  kullanmaktayız.   Tarımın da en büyük su ayakizi yeşilsudur, yani yağmur sularıdır. Türkiye’deki ithalatın en büyük payı buğday ve pamuk yine tarımsal kaynaklıdır.

Üretimde kullanılan su miktarı, hammaddeleri nereden geldiğiyle de bağlantılıdır; yani ürünün hangi şartlarda üretildiği ile bağlantılıdır. Örneğin; kuru havada yetişen bir pirinç bol yağış alan yerde yetişen pirince göre çok daha fazla su tüketiliyor. Yağışı bol olan bir ülkede yetişen ürün diğer kurak bir ülkeye ithal edildiğinde aslında sanal su ithal edilmiş oluyor. Bu sanal ticareti olarak adlandırılır. Buna en güzel örnek pamuk, çünkü pamuk üretimi çok fazla su ister. Pamuk işlenerek tişört, pantalon her türlü tekstil ürününe çevrilir. Tişört işlenirken de boya vs gibi yine su ihtiyacı olan işlemlerden geçirilmektedir. Kullanılan su tişörtün rafta satışa hazır olması ile de bitmemektedir. Tişört üretimi tamamlanıp bizlere ulaştığında her giydiğimizde temizlenmesi için sürekli olarak yıkamaktayız. Günümüzde tüketim çılgınlığı arttıkça su kaynaklarımızı da bilinçsiz kullanmaya başladık, öncelikle bunun önüne geçmeliyiz.

Üretimdeki kullanılan suyu sadece tarımsal amaçlı düşünmeyelim. Örneğin süt ve et elde edilmesi; bir ineğin süt verebilmesi için onun beslenmesi ot yemesi gerekiyor ve bu ineğin yediği otun, ineğin suya ihityacı var. İnekten elde edilen sütün paketlenmesi için de su kullanılmaktaıdr. Bütün bu zincirlerin hepsinde su kullanılıyor ve en son bize et ve süt olarak dönüş sağlıyor.

20. Yüzyılda insan nüfusu 3 kat artmasına karşın tüketilen su miktarı 7 kat artış göstermiştir. Tüm bu değerler su kaynaklarını bilinçli ve etkin kullanmaya yönelik önlemler almamız gerektiğinin bir göstergesidir. Suyun plansız, verimsiz ve aşırı kullanılması, su kirlenmesi ve su kaçakları en büyük sorundur. Tarımsal sulamanın kontrolsüz olması, tüketim çılgınlığı  ve insanların su tüketim alışkanlıkları su kaynaklarının tüketilmesinin nedenidir. Su kaynaklarının korunması için öncelikle insanların su hakkında bilinçlendirilmesi gerekmektedir.  Elektrikli aletlerde bulunan enerji tüketimi bilgisi gibi yiyecek ve giyeceklerde su tüketim bilgisi verilebilir.

En önemli önlemlerden biri de su arıtma sistemlerinin kullanım alanlarını yaygınlaştırmaktır. Su arıtma sistemleri ile doğal kaynaklardan (yeraltısuları gibi) kullanılan su miktarları azaltılabilir, daha verimli kullanılabilir. Örneğin bir üretim tesisinden çıkan su atıksu gerikzanım sistemleri ile tekrar prosese kazandırılabilir. Atıksu gerikzanım sistemleri ile proseste kullanılması gereken su kalitesi sağlanılabilir. Aynı şekilde tarımda, bahçesulamada çeşitli su arıtma sistemleri kullanılabilir. Yağmur suyu arıtma sistemleri ile de su tasarrufu sağlamak mümkündür. Yağmur sularının yaklaşık olarak %30’nun yeraltı sularına karışmaktadır ve yağmur sularının %70’inden faydalanamamaktayız. Bu %70’lik kısım depolarda toplanıp daha sonra arıtılarak tekrar bahçe sulama gibi işlemlerde kullanılabilir. Gri su arıtma sistemleri ile evde kullandığımız sular (tuvalet hariç) depo edilip daha sonra arıtılarak tekrar kullanımı sağlanabilir.

Bütün bunlar göz önünde bulundurulduğunda su gerikazanım sistemleri ile suyu en çok tükettiğimiz yerlerde tarımda, endüstride ve evsel kullanımlarımızda azımsanmayacak oranda su tasarrufu sağlanmış olacaktır.